Seniorzy stanowią obok dzieci jedną z grup wiekowych, które są szczególnie narażone na odwodnienie oraz utratę cennych elektrolitów z organizmu. Odwodnienie jest wymieniane też jako jedna z najczęstszych przyczyn hospitalizacji osób starszych. Z tych powodów seniorom zaleca się regularne spożywanie wody, a także – przyjmowanie elektrolitów.

Odwodnienie i zaburzenie gospodarki elektrolitowej u osób starszych

Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne jest zachowanie odpowiedniego stężenia elektrolitów i optymalnego poziomu nawodnienia. Zjawisko zachwiania równowagi wodno-elektrolitowej jest popularnym problemem wśród seniorów, grożącym poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Zaburzenia wodno-elektrolitowe w organizmie mogą mieć trojaką postać:

  • hipertoniczne (hiperosmolarne) – większa utrata wody niż elektrolitów
  • hipotoniczne (hipoosmolarne) – większa utrata elektrolitów niż wody
  • izotoniczne (izoosmolarne) – równoważna utrata elektrolitów i wody.

Oczywiście możliwe są zaburzenia wodno-elektrolitowe odchylone w drugą stronę – tj. spowodowane nadmiarem wody lub/i elektrolitów. Każda z tych zmian powinna być diagnozowana indywidualnie i wymaga obrania określonej ścieżki leczenia. W pierwszym przypadku, tj. przy zaburzeniu hipertonicznym, wystarczy najczęściej troska o nawodnienie organizmu (najczęściej sięga się wtedy po prostu po wodę). W dwóch pozostałych – samo nawadnianie nie wystarczy i konieczne jest włączenie elektrolitów dla seniorów.

Odwodnienie organizmu u starszej osoby – przyczyny

Osoby starsze są nie tylko niezwykle silnie narażone na utratę wody i elektrolitów, lecz także – ponoszą cięższe konsekwencje zdrowotne tej utraty. Wraz z wiekiem funkcje narządów spadają i zmniejszają się rezerwy homeostazy, co powoduje, że nawet nieznaczne odstąpienie od równowagi wodno-elektrolitowej może prowadzić do rozwoju nowych chorób lub potęgować przebieg już istniejących.

W późnej dorosłości przyjmujemy też z reguły więcej leków – także moczopędnych, które mogą prowadzić do nadmiernej utraty elektrolitów. Podobne działanie mogą mieć też środki przeczyszczające, które są często stosowane przez seniorów. Niektóre leki mogą także prowadzić do zmniejszenia uczucia pragnienia i łaknienia – w związku z tym starsze osoby nie wypijają dziennej zalecanej ilości wody i nie przyjmują jej wraz z pokarmem (np. z owocami i warzywami).Zdarza się także, że ze względu na problemy z oddawaniem moczu lub ograniczenia ruchomości seniorzy unikają picia, by uniknąć późniejszych trudności związanych z chodzeniem do toalety (zwłaszcza w sytuacji braku stałej opieki).

Za odwodnienie u osób starszych mogą odpowiadać też różne postacie demencji. Seniorzy – zwłaszcza żyjący samotnie – zapominają o konieczności regularnego picia wody. Towarzyszące pozbawionym opieki seniorom poczucie osamotnienia nie sprzyja ponadto przyjmowaniu bogatych w wartości odżywcze i wodę posiłków. Kłopotem może być też zbyt częste picie napojów działających moczopędnie (np. herbatek), które mylnie traktuje się jako zamiennik wody.

Co na odwodnienie u starszej osoby

Kluczowa w przywróceniu równowagi wodno-elektrolitowej u seniorów jest pomoc w wyrobieniu nawyku przyjmowania wody, a jeśli starsza osoba nie potrafi już wieść samodzielnego życia – regularne podawanie jej picia i bogatego w wodę jedzenia. Czasem woda może się wydawać seniorom nudna i nieatrakcyjna. Można próbować ją urozmaicać, np. poprzez dodanie mięty i cytrusów w okresie wiosenno-letnim, a zimą i jesienią – w wersji na ciepło, z cytryną czy imbirem. Warto jednak całkowicie nie rezygnować z wody w czystej postaci. Ciekawym urozmaiceniem może być też spożywanie napojów elektrolitowych – są smaczniejsze i z reguły chętniej przyjmowane przez osoby starsze. Z tego powodu są polecane jako środek do wyrabiania w sobie nawyku regularnego picia. Ponadto, w okresie letnim – i to reguła obowiązująca niezależnie od wieku – jesteśmy szczególnie narażeni na utratę elektrolitów i cennych minerałów wraz z potem.

Elektrolity dla seniora

W niektórych wypadkach samo przyjmowanie wody nie wystarcza i konieczne jest rozważenie elektrolitów. Jednak tutaj pojawia się ważne pytanie: jakie elektrolity są odpowiednie dla seniora? Szczegółowy skład powinien być jednak dobierany indywidualnie do potrzeb zdrowotnych (po badaniu laboratoryjnym) i nigdy nie powinien zastępować dobrze zbilansowanej diety i zdrowego stylu życia. Należy pamiętać, że możliwe jest także przedawkowanie elektrolitów – np. sodu i potasu, co jest niebezpieczne dla starszej osoby!

Dobrze skomponowana i indywidualnie dobrana mieszanka elektrolitów stanowi ważny element w przywracaniu równowagi wodno-elektrolitowej, a w konsekwencji – pomoże cieszyć się zdrowiem na długo!

Źródła:

  • J. Jośko-Ochojska, L. Spandel, R. Brus, Odwodnienie osób w podeszłym wieku jako problem zdrowia publicznego, „Hygeia Public Health” 2014, nr 49 (4), s. 712–717, dostępny online: http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2014/hyg-2014-4-712.pdf [data dostępu: 17.05.2023].
  • M. Skotnicka, D. Rohde, F. Kłobukowski, Zapotrzebowanie na wodę i ocena jej pobrania wśród osób starszych, [w:] Żywienie a środowisko, pod red. M. Podgórskiej, Gdańsk 2016, s. 38–50.