Latem jedną z najczęstszych przyczyn uczucia osłabienia i znużenia oraz objawów takich, jak ból oraz zawroty głowy, nudności, senność jest odwodnienie. Ryzyko odwodnienia wzrasta w przypadku pracowników fizycznych, dlatego przepisy BHP obligują pracodawcę do zapewnienia odpowiednich napojów. Okazuje się, że sama woda może nie wystarczyć w nadchodzącej fali upałów.

Jak dużo pocimy się w pracy?

Kiedy temperatura atmosferyczna rośnie, wzrasta też potliwość człowieka, co dla pracowników fizycznych może być szczególnie niebezpieczne. Badania wykazują, że statystyczny pracownik fizyczny, który przebywa podczas wykonywania zawodu na zewnątrz, traci nawet 1 litr płynów na godzinę. Nieco mniej, bo ok. 0,3 l/godzinę wypacają operatorzy maszyn, najwięcej – konstruktorzy i budowlańcy. Ogólne wnioski są niepokojące: ponad 70% pracowników opuszcza zmianę niewystarczająco nawodnionych, a przy tym prawie połowa z nich w kondycji, w której nie powinni zostać dopuszczeni do pracy w gorącym otoczeniu [1].

W warunkach ekstremalnych, przy pracy w zamkniętym pomieszczeniu industrialnym, np. w kopalni albo fabryce produkcyjnej utrata płynu wraz z potem może wzrosnąć nawet aż do 3 litrów na godzinę [2]. Wpływ na stopień odwodnienia i potliwości ma nie tylko miejsce oraz rodzaj wykonywanej pracy, lecz także noszona odzież, zwłaszcza gruba i wieloelementowa odzież ochronna.

Woda to nie wszystko

Już samo niewystarczające nawodnienie organizmu jest groźne, zwłaszcza przy intensywnym wysiłku fizycznym i wymaga natychmiastowego i ciągłego uzupełniania. Ale woda to nie wszystko. Problemem, który jest często lekceważony jest także utrata soli mineralnych i zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej.

Wraz z płynami tracimy cenne składniki mineralne, takie jak potas, sód czy magnez. Badania wykazały, że dzienna utrata sodu u pracowników fizycznych wynosi równowartość ok. 15g soli i w rezultacie prowadzić do niedoborów mineralnych oraz rozchwiania równowagi wodno-elektrolitowej [3], którą trudno przywrócić wyłącznie przez dietę.

Dlatego należy pamiętać, że woda to podstawa, ale również sama woda nie wystarczy. Napoje na upały dla pracowników powinny być wzbogacone o elektrolity.

Równowaga wodno-elektrolitowa

Elektrolity to po prostu wodne roztwory pierwiastków, których prawidłowe stężenie w organizmie jest konieczne dla zachowania sprawności psycho-fizycznej. Do najpopularniejszych objawów wskazujących na nieprawidłowy poziom elektrolitów należą:

  • zmęczenie i znużenie,
  • bóle i zawroty głowy,
  • biegunki, nudności,
  • skurcze i słabość mięśni,
  • opuchnięcie kończyn,
  • senność, osłabienie,
  • spadek nastroju, rozdrażnienie.

Napoje elektrolitowe nawadniają i uzupełniają niedobory mineralne

I robią to szybciej i skuteczniej niż sama woda i odpowiednio zrównoważona dieta, o którą zresztą często trudno. Dlatego napoje dla pracowników powinny być „napojami profilaktycznymi”. Poza wodą, dobrym pomysłem jest zadbanie o elektrolity do firm – w prawie tego typu napoje figurują pod określeniem „napoje wzbogacone w sole mineralne i witaminy” i są to napoje zgodne z bhp [4].

Elektrolity musujące do sporządzania napojów są zresztą zalecane przez naukowców [1], obok pracy nad zdrowymi nawykami regularnego uzupełniania płynów, zmniejszenia ilości spożywanej kawy oraz dbania o regularne posiłki w przerwach. Przy wyborze odpowiednich preparatów elektrolitowych warto wziąć pod uwagę uwarunkowania i potrzeby pracowników – przy intensywnej pracy fizycznej dobrym rozwiązaniem będą napoje dla pracowników wzbogacone w magnez, dla dodatkowego wsparcia pracy mięśni, a przy długich zmianach i potrzebie utrzymania skupienia dobrym rozwiązaniem mogą okazać się elektrolity z kofeiną.

Wpływu gorącej temperatury połączonej z wysiłkiem fizycznym nie należy i nie warto lekceważyć, mogą kosztować nie tylko wydajność, lecz także zdrowie kadry.

Źródła:

[1] V. Miller, G. Bates, Hydration of outdoor workers in north-west Australia, "J Occup Health Safety" 2007, http://aqualyte.co.nz/wp-content/uploads/2015/01/Hydration-of-outdoor-workers-in-NW-Aust.pdf.

[2] D. J. Brake, G. P. Bates, Fluid losses and hydration status of industrial workers under thermal stress working extended shifts, „Occupational & Environmental Medicine, 1/2003, https://oem.bmj.com/content/60/2/90.long.

[3] G. P. Bates, V. S. Miller, Sweat rate and sodium loss during work in the heat, „Journal of Occupational Medicine and Toxicology” 1/2008, nr 4, https://occup-med.biomedcentral.com/articles/10.1186/1745-6673-3-4.

[4] Rozporządzenie rady ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19960600279/O/D19960279.pdf.